Na de bevrijding in mei 1945 was er eerst veel blijdschap over de herwonnen vrijheid. Maar na een paar jaar sloeg de stemming om als het om huisvesting ging. Er waren veel huizen verwoest in de oorlog en veel andere waren onbewoonbaar geworden. Veel jonge mensen hadden met trouwen gewacht tot na 1945. Maar er waren gewoon geen huizen beschikbaar…
Er moest dus een plan komen: huizen graag, véél huizen. Maar waar? Na veel overleg bedacht de plaatselijke politiek een gewaagd plan. Het zou namelijk nog jaren duren voor er aan de wateroverlast door het dichten van de Baakse Overlaat een eind zou komen. Zo lang het land bij hoog water nog regelmatig onder water liep, kon er uiteraard niet op gebouwd worden. Daar kon de politiek niet zo’n vijf jaar op gaan zitten wachten! Daarom werd in 1950 besloten tot uitvoering van het Vijverplan.
Het heeft wel enige tijd geduurd voor het plan echt rondkwam, want de Zutphense bevolking was eerst niet zo enthousiast. ‘Dwaas’, ‘ze bent gek’ zo was er te horen. Ook waren er bezwaren van de natuurliefhebbers die hun mooie wandelgebied – 52 hectare cultuurgrond – verloren zagen gaan. Maar de voorstanders wonnen, want de woningnood – volksvijand nummer één – zou en moest worden overwonnen.
Met een zandzuiger werd als begin een vijver gegraven tot een diepte van 15 meter. Met de uitgegraven grond werd het terrein ernaast opgehoogd, zodat daar de komende vijf jaar woningen konden worden gebouwd. Het opspuiten van de grond trok veel bekijks en kritiek. Met name de draagkracht van de opgespoten grond werd door menigeen – en naar later bleek terecht – in twijfel getrokken, ondanks ingewonnen adviezen van deskundigen. Op het opgehoogde terrein werden tussen 1951 en 1956 maar liefst 18 straten aangelegd en bebouwd met 582 woningen: nu het Staatsliedenkwartier en het opgehoogde deel van Vijver en omgeving.
Al een jaar na de oplevering openbaarden zich de eerste tekenen van verzakking. De scheuren werden eerst nog netjes dichtgemaakt, maar de ondergrond bleef werken. In de jaren zestig begon een lijdensweg voor zowel de bewoners als voor het machteloze bestuur van de woningbouwvereniging. De beste oplossing bleek uiteindelijk sloop in 2005 van de Goeman Borgesiusstraat, Treubstraat en omgeving.
Pas na de dichting van de Baakse Overlaat in 1956 kon men verder gaan bouwen op ‘normaal’ bouwterrein. Er was immers toen pas geen gevaar meer te duchten van het hoge water. Voor de meeste bewoners was het een feest in de nieuwe wijk te mogen wonen. Een huis met een voor- en achtertuin en een douche! Doorzonwoningen met veel licht en van alle gemakken voorzien.
Het kritische geluid kwam van een journalist die in het Zutphens Dagblad van 17 oktober 1952 schreef: ‘…Het ergste van alles is dat niet alleen wij, maar ook de komende generaties met deze naoorlogse productie aan de lopende band zitten opgescheept. Het domineert alle nieuwbouw in Nederland en zal gedurende vele geslachten een voorbeeld kunnen zijn van de fantasieloze woningbouw van deze jaren.’ Maar het waren de voorschriften van het Rijk die bijna elke variatie onmogelijk maakten. Het ging om vooral véél huizen en niet om de kwaliteit ervan.
Het tijdschema onderaan dit artikel laat duidelijk zien dat we, ondanks het nog steeds actuele tekort aan betaalbare woningen, nu wél begrijpen dat het niet alleen om de hoeveelheid gaat maar ook om de kwaliteit ervan gaat. Wie door de wijk loopt, fietst of rijdt ziet om zich heen de diverse bouw- en renovatieprojecten. Ook worden er nieuwe huizen gebouwd ‘in het hogere prijssegment’, zoals dat netjes heet. Maar ook die huizen voorzien in een vraag en dragen zeker bij aan het mooier worden van het Waterkwartier. Er is door inzet van de woningbouwverenigingen en samenwerking met diverse overheden sprake van een langjarig proces van verbetering en verduurzaming. Er is oog voor verbinding en men vindt het belangrijk dat mensen zich prettig voelen in hun eigen straat, buurt en wijk.
Het Waterkwartier is nog niet af, maar zal de komende jaren ongetwijfeld nóg leuker worden om te wonen.
Ontwikkeling woningbouw Waterkwartier 1945-2025 | |
1945-1960 | snelle woningbouw, arbeiderswoningen, noodoplossingen |
1960-1980 | uitbouw met voorzieningen, variatie in woningtypen |
1990-2010 | herstructurering, sloop/nieuwbouw, aanpak sociaal beleid |
2010-heden | duurzame nieuwbouw, gemengde wijk, participatie van bewoners |
Bronvermelding
Wikipedia, uitgave Het Waterkwartier, werkgroep Wijkhistorie Waterkwartier, auteur Hein Leenen. Luchtfoto Componistenbuurt, Erfgoedcentrum Zutphen Luchtfoto De Vijver, Slagboom en Peeters Teuge ‘Archief Beheer Jacqueline Midavaine’
